Trots. Een emotie met kracht, maar ook met een spanningsveld.
Ik ben er niet mee opgegroeid. Bij ons thuis gold het motto: “Doe maar gewoon, dan doe je al goed genoeg.” Dus ben ik voor jou (en mezelf 😊) op onderzoek gegaan.
In ‘Trots. De filosofie van een emotie’ onderzoekt Martha Claeys hoe trots zowel verbindend als gevaarlijk kan zijn. Ze onderscheidt drie vormen van trots op jezelf:
- Zelfwaardering – Trots op wat je bereikt hebt. Motiverend, maar als je jezelf boven anderen plaatst, kan het omslaan in arrogantie.
- Zelfrespect – Trots die losstaat van prestaties. Het besef dat je waardevol bent, precies zoals je bent.
- Zelfliefde – Jezelf kunnen zien, met alles erop en eraan. Niet vanuit narcisme, maar vanuit groei en zelfacceptatie.
Trots kan kracht geven. Je kunt trots zijn op jezelf, op een ander, op een groep waar je bij hoort. Maar er is een spanningsveld—wanneer trots niet meer over erkenning gaat, maar over superioriteit.
Ze heeft ook twee vormen van trots op anderen:
- Verbinding en erkenning – Trots op iemand kan steunend en motiverend werken. Een ouder, mentor of leraar kan door erkenning een kind of leerling laten groeien.
- Collectieve trots – Trots op een groep of gemeenschap kan kracht geven, zoals bij Pride of culturele identiteit.
Maar er zit een valkuil in. Trots op anderen kan betuttelend of neerbuigend worden, alsof iemand afhankelijk is van jouw goedkeuring. En collectieve trots kan omslaan in het uitsluiten van anderen.
Dat raakte me.
Ik zie het soms gebeuren. Opmerkingen die niet alleen zeggen: “Ik ben blij voor jou”, maar ook: “Kijk eens hoe geweldig wij zijn.” Trots die voelt als een vergelijking in plaats van een erkenning.
Dat voelt anders dan de trots die ik zelf ervaar. Ik ben trots op mijn kinderen, op de mensen met wie ik werk—niet omdat ze iets bijzonders hebben bereikt, maar omdat ik zie hoe ze groeien, hoe ze proberen, hoe ze zichzelf ontdekken.
En dat is van henzelf, niet van mij.
Uiteindelijk kwam ik uit bij het volgende.
Trots hoeft niet te vergelijken. Je hoeft niet beter te zijn of je af te zetten tegen iets anders. Trots kan ook gewoon een zachte, stille bevestiging zijn:
"Ik zie jou."
Misschien is dat wel de mooiste vorm van trots.
Hoe trots ben jij? Hoe denk jij erover?
