Wat zou jij doen als je ineens bewaker of gevangene werd in een gevangenissetting? Geen echte gevangenis, maar een experiment.
Denk je dat je trouw blijft aan je waarden? Of zou je meegaan in de groep?

Waarom ik je deze vraag stel? Omdat de bedenker van dit waargebeurde experiment onlangs is overleden.

Misschien heb je er wel eens van gehoord: het Stanford-gevangenisexperiment.
Een groep studenten werd willekeurig verdeeld in bewakers en gevangenen.
De setting? Een nagebouwde gevangenis.
De opdracht? Je rol spelen.

Wat begon als een psychologisch experiment, ontaardde binnen enkele dagen in een schrikbarend schouwspel van machtsmisbruik en onderdrukking. Bewakers – gewone studenten met een vriendelijke achtergrond – veranderden al snel in tirannen. Ze intimideerden, vernederden en gebruikten psychologische druk. Gevangenen, mentaal gezond en emotioneel stabiel volgens de selectie, werden passief, emotioneel gebroken en murw. Het experiment, gepland voor twee weken, moest na zes dagen worden stopgezet.

Philip Zimbardo, de sociaal psycholoog achter dit experiment, wilde onderzoeken hoe situaties ons gedrag beïnvloeden.
Het resultaat? Zelfs de meest stabiele mensen kunnen ontsporen als de omstandigheden hen daartoe verleiden.

Maar Zimbardo zelf bleek niet neutraal. Hij moedigde de bewakers aan om streng op te treden, wat de resultaten een schaduwzijde gaf.

Toch blijft de les krachtig: context en omgeving hebben een enorme invloed.
Wat doe jij als je in een situatie belandt?

Dit experiment maakt duidelijk hoe belangrijk het is om grenzen te stellen – in werkrelaties, groepsdynamiek, en vooral in jezelf.
Wat zijn jouw waarden en normen?
Hoe blijf je trouw aan jezelf, zelfs als de druk hoog wordt?

Ook lijkt het een ouderwets experiment, denk eens aan nu, in onze wereld vol influencers, sociale media en fake nieuws. Hoe vaak laat je je verleiden om zonder na te denken een mening over te nemen, simpelweg omdat de meerderheid dat ook doet?

Natuurlijk denk je dat je de held zou zijn in zo’n situatie. Maar als iets we iets hebben geleerd van het Stanford-experiment, is dat niemand immuun is voor de kracht van groepsdruk en macht.

Hoe blijf jij trouw aan wie je echt bent?